دژ شمیران
قلعه شميران در كنار درياچه سپيد رود بر بالاي تپه اي مرتفع و سنگي كه رود قزل اوزن از جنوب آن مي گذرد قرار دارد . پيشينه بناي آن را به دوران قبل از اسلام نسبت مي دهند و در طول سال هاي سده چهارم هجري تختگاه كنگريان – آل مسافر – بوده است. از گزارش جهانگرداني همچون ابودلف ( ۳۳۱ ه.ق ) و ناصر خسرو ( ۴۳۸ ه.ق ) عظمت و شكوه بي نظيراين دژ تاريخي آشكار مي شود : سكونت صنعتگران و هنرمندان ممتاز در آن ، سه ديوار بلند و تو در تو در گرداگرد قلعه ، كانال هاي آب رساني، برج هاي مستحكم ، گستردگي بسيار و موقعيت ممتاز دفاعي اش چشمگير تلقي شده است . دژ شميران نزديك به دو قرن جزو قلعه هاي اسماعيليان بوده و پس از هجوم هلاكو تا پايان دوره صفوي نيز در كشمكش هاي سياسي اهميتي بسزا داشته است .
طرح كلي بناي قلعه به شكل مستطيل و ارتفاع برج ها و ديوار نزديك به پانزده متر است كه تمامي آن را با كمك سنگ هاي لاشه و ملاط گچ به ضخامت هشت پا ساخته اند و در فاصله هاي يك متري كلافي چوبي در دل ديوار به كار برده اند كه علاوه بر استحكام و همبستگي اجزا ، نظمي منطقي به بنا بخشيده و از دور به صورت يك رج سنگ خود نمايي مي كند.
در ديوار شمالي قلعه دو برج شكوهمند وجود دارد كه در قسمت بالا دارا ي پنجره هاي بلند مستطيل شكلي با قوس تيزه دار هستند كه بيشتر براي نگهباني پايين قلعه از آنها استفاده مي شده است . طرزساختمان ديواره غربي قلعه با جانب شرقي تفاوت دارد و به جاي برج هاي مدور ، ديواري صاف بر آورده اند كه نماي خارجي ساختمان هاي اين بخش قلعه به شمار مي رود و به تمامي از ملاط گچ پوشش يافته و به خوبي حفظ شده است . قسمت جنوبي دژ نيز ديواري صاف دارد كه به خاطر رود قزل اوزن از امنيت بيشتري برخوردار بوده و نيازي به استحكامات دفاعي بيشتر احساس نمي شده است .
منبع: کتاب قزوین آیینه تاریخ و طبیعت ایران-محمدعلی حضرتی ها
