ساختار زمين و حوزه‌بندی مورفولوژيك
منــطقه زميـن ساخت قزوين متاثر از فعاليت هاي دروني زمين كه مظاهر كالبدي آن در شرايط توپوگرافيــكي‌اش تجلي يافته به لحاظ خصوصيات مورفولوژيكي به دو قسمت عمده كوهستاني و دشت كه هر يك ساختار متفاوتي را ارائه مي نمايند تقسيم گرديده است . بدين لحاظ دشت قزوين از شمال به سلسله جبال البرز و از طرف شرق و غرب بين دو عارضه اي است كه از طرف البرز به صورت پيش آمدگي شكل گرفته و از طرف جنوب به كوه هاي نواحي مركزي ايران محدود گشته است . منطقه قزوين به واسطه اين ارتفاعـات بـه صورت يك فرورفتگي تكنونيكي ديده مي شود . اين فرورفتگي به مرور زمان توسط رسوبات تخريبي حاصل از تخريب سنگ هاي اطراف و فرسايش آن به همراه حمل جريانات سطحي ايجاد شده است. سلسله جبال البرز در شمال منطقه عمدتا از سنگ‌هاي آذرين رسوبي كه در فاصله بين دوره ژوراسيك و دوران سوم زمين شناسي به وجود آمده شكل گرفته است . همچنين در دامنه هاي اين سلسله جبال لايه اي از سنگ هاي كنگلومرا به صورت يك كمربند پهن وجود دارد كه بيشتـر از سنــگ هاي آتشــفشانــي مانند تـوف و آهـك تشكيل شده اند . سلسله جبال البرز در اواخر دوران دوم و اوايل دوران سوم زمين شناسي چين خورده و بالا آمده است به طوري كه اين سلسله جبال شكل و ساختمان آلپي به خود گرفته كه به علت تزريق و خروج مواد مذاب دروني باعث ايجاد گسل و شكست هايي در اين تشكيلات شده است .
دشـــت قــــزوين كـه در جـنوب اين سلـسلـه ارتفاعــات واقـع گرديده عمدتا از رسوبات رودخانه اي، درياچه اي و بادي از پليوستنسن تا حال تشكيل شده است . اين رسوبات در دامنه هاي شمالي از رسوبات دانه درشت و در نواحي مركزي از رسوبات دانه ريز تشكيل شده ، شيب كم اين دامنه ها نقش اساسي را در اين فرايند بازي مي كند . همچنين در دامنه هاي ارتفاعات البرز نيز تشكيلات ميوسن ديده مي شود . اين تشكيلات در زير مواد آبرفتي جوان كه دشت قزوين را به وجود آورده به صورت طاقديس و ناوديس در جهت شمال شرقي و جنوب غربي ادامه دارد .كف اين مواد آبرفتي از سنــگ هاي تشكيــلات اليگوميوسن و در دامنه ها از كنگلومراي پليوستنسن بوده كه اين تشكيلات به واسطه اثرات فعاليت‌هاي زمين ساختي اغلب داراي شكل نامنظمي هستند .
با توجه به مطالعات ، از نظر سنگ شناسي قديمي ترين تشكيلات دشت قزوين را مي توان مربوط به دوران ژوراسيك دانست. اين تشكيلات عمدتا از شيست كه به وسيله رگه هايي از ماسه سنگ كه خود داراي رگه هايي از زغال سنگ هستند پوشيده شده است .
علاوه بر تشكيلات ژوراسيك و به موازات آن تشكيلات مربوط به دوران ائوسن نيز گسترش يافته است . در ائوسن تحتاني وجود يكسري ماسه سنگ و كنگلومرا به ضخامت متــوسط ۱۵۰۰ متــر كــه از آهــك توام با فسيل هاي زيادي پوشيده شده برجسته مي نمايد. در دوره ائوسن وجود تشكيلاتي به ضخامت ۳۰۰۰-۲۵۰۰ متر از سنگ هاي آتشفشاني كه به اشكال مختلف ديده مي شود حائز اهميت است . همچنين وجود طبقاتي از ماسه سنگ كه به طور متناوب با لايه هاي ازمارن ، كنگلومرا و رس كه در مواردي داراي قطعاتي از گچ مي باشند در دو طاقديس واقع در جنوب شرقي دشت قزوين و سر تا سر دامنه هاي شمالي كوه هاي مركزي ايران كه حد جنوبي دشت را به وجود آورده به خوبي مشخص شده است . آخرين تشكيلاتي كه مي توان در دشت قزوين مشاهده نمود تشكيـلات مربوط به دوره پليوپليستين مي باشد كه در سرتاسر كوه هاي جنوب دشت قزوين مشاهده مي شود كه تماما از كنگلومرا با تركيبي از آندزيت ، توف و سنگ هاي دگرگوني است.
منبع: کتاب قزوین آیینه تاریخ و طبیعت ایران-محمدعلی حضرتی ها
