مشخصات طبيعی و تقسيمات کشوری در استان قزوين
استان قزوين با مساحتي معادل 15 هزار و 623 کیلومترمربع در حوزه مرکزي ايران بين 48 درجه و 44 دقيقه تا 50 درجه و 51 دقيقه طول شرقي از نصف‌النهار گرينويچ و 35 درجه 24 دقيقه تا 36 دقيقه تا 36 درجه و 48 دقيقه عرض شمالي نسبت به خط استوا قرار دارد. اين استان از سمت شمال به استان‌های گيلان و مازندران، از غرب به استان‌های زنجان و همدان، از سمت جنوب به استان مرکزي و از سمت شرق به استان تهران محدود مي‌باشد. اين استان در دامنه جنوبي رشته‌کوه‌های البرز واقع‌شده که به دليل داشتن ارتفاعات متعدد و بارندگي‌هاي متوسط از نقاط معتدل کشور به شمار مي‌آيد. مرتفع‌ترين کوه‌هاي استان «سيالان، کي جکين، سفیدکوه و سياه کوه» بوده که حداکثر ارتفاع و کوه‌هاي شمالي سيالان 4 هزار و 175 متر از سطح دريا مي‌باشد. محدوده‌ي مرکزي و شرق استان را دشت تشکيل مي‌دهد که شيب آن از شمال غرب به جنوب شرق امتداد دارد و در پایین‌ترین نقطه 1 هزار و 130 متر است. حداقل ارتفاع آن در شمال غربي و در بخش طارم سفلي و کناره‌هاي درياچه سفیدرود با ارتفاع 300 متر از سطح دريا است. بر اساس آخرين وضعيت تقسيمات کشوري تا پايان سال 1390 استان قزوين داراي 6 شهرستان (قزوين، تاکستان، بوئین‌زهرا، آبيک، البرز و آوج) 25 شهر (قزوين، اقباليه، محمديه، الوند، محمودآباد نمونه، تاکستان، اسفرورين، ضیاآباد، خرمدشت، آوج، شال، دانسفهان، بوئین‌زهرا، رازميان، معلم کلايه، آبگرم، آبيک، کوهين، بيدستان، ارداق، خاکعلي، نرجه، سگزآباد و سيردان) و 19 بخش، 46 دهستان، 1150 آبادي می‌باشد که 842 آبادي آن داراي سکنه و 208 آبادي خالي از سکنه است.
استان قزوين از شمال به استان‌های گيلان و مازندران، از غرب به استان‌های همدان و زنجان، از جنوب به استان مرکزي و از شرق با استان تهران محدود می‌شود.
اين استان از 20 شهر (قزوين، تاکستان، آبيک، بوئین‌زهرا، اقباليه، محمديه، الوند، اسفرورين، محمودآباد نمونه، خرمدشت، ضیاآباد، آوج، شال، دانسفهان، آبگرم، ارداق، معلم کلايه، رازميان، کوهين و بيدستان) در قالب 5 شهرستان تشکیل‌شده و داراي 23 بخش، 44 دهستان و 1 هزار و 543 آبادي است و جمعيت بيش از یک‌میلیون را در خود جای‌داده است.
سلسله جبال البرز مرکزي و کوه‌های رامند خرقان از سه جهت استان را فراگرفته و دشت پهناور قزوين را دربر گرفته است. اين دشت از شمال به جنوب 75 کیلومتر و از شرق به غرب حدود 95 کيلومتر است.
ارتفاعات شمال و شمال غرب استان به بيش از 4000 متر و جنوب غربي استان به 2 هزار و 700 متر از سطح دريا می‌رسد.
مرتفع‌ترین قله‌هاي استان سيالان، شاه البرز و خشچال است که حداکثر ارتفاع آن در قله‌های شمالي شاه البرز 4 هزار و 200 متر از سطح دريا است.
محدوده مرکزي و شرق استان را دشت قزوين تشکيل می‌دهد که شيب آن از شمال غرب به جنوب شرق امتداد دارد و پست‌ترین نقطه آن 1 هزار و 130 متر از سطح دريا ارتفاع دارد. کمترين نقطه استان از سطح دريا 300 متر در منطقه طارم سفلي و در کناره‌های درياچه سد سفیدرود واقع‌شده است.
آب و هوای استان قزوين
استان قزوين متشكل از سه منطقه متمايز و مشخص كوهستاني، کوهپایه‌ای و دشتي است و مناطق كوهستاني به‌صورت كمربند ناپیوسته‌ای، نواحي شمالي، جنوبي و غربي آن را تحت پوشش خود قرار داده است. سيستمهاي هوايي مؤثر در استان عبارت‌اند از: سيستم غربي و مديترانه‌اي که بيشترين عامل بارندگي در استان را تشکيل مي‌دهد و سيستم پرفشار شمال که عامل سردي و رطوبت مي‌باشد. در استان 2 جريان وجود دارد، جريان شمالي که از شمال غرب در جهت جنوب شرق مي‌وزد و به باد «مه» معروف است. جريان ديگر باد «شره» مي‌باشد که از جنوب شرقي در جهت شمال غربي مي‌وزد.
آب‌هاي سطحي استان عمدتاً در 2 حوزه‌ي آبريز جاري است حوزه‌ي آبريز شمالي (سفیدرود) و حوزه‌ي آبريز جنوبي (شور).
اين استان داراي آب‌وهوای متنوعي در طيف بياباني، سرد و معتدل كوهستاني و گرم و نيمه مرطوب است.
پراكندگي آب‌وهوای استان به شرح زير می‌باشد:
1. آب‌وهوای سرد كوهستاني در نواحي شمالي و ارتفاعات جنوب غربي استان؛
2. آب‌وهوای معتدل در کوهپایه‌ها و دامنه‌ها؛
3. آب‌وهوای خشك تا نیمه‌خشک نواحي مركزي دشت قزوين و بوئین‌زهرا؛
4. آب‌وهوای مرطوب گرمسيري در نواحي طارم و دره شاهرود درمجموع استان قزوين منطقه‌ای با تنوع آب‌وهوای بسيار است.
رودهاي مهم استان عبارت‌اند از: الموت رود، اندج رود و نينه رود (كه با پيوستن به طالقان رود رودخانه پر آب شاهرود را تشكيل می‌دهند) و اربديان، خارود تار و لات و رودخانه‌های ديزج، ارنزج و خررود.
شرايط اقليمی استان قزوين
تنوع اقليمي استان و قابليت‌هاي آب‌وخاکی زمينه خوبي را براي کشت انواع محصولات گرمسيري در منطقه طارم سفلي و رودبار الموت و ساير محصولات سردسيري را در ديگر نقاط استان فراهم آورده است.
جنگل‌هاي استان در ارتفاعات 2 تا 3 هزار متري بخش الموت و طارم سفلي به‌صورت درختان پراکنده و نامنظم روييده که ذخیره‌گاه ژنتيکي درختاني مانند ارش، زالزالک، بلوط، گردوي وحشي، آلوي جنگلي، بادام‌کوهی و پسته وحشي می‌باشد
منبع: کتاب قزوین آیینه تاریخ و طبیعت ایران، محمدعلی حضرتی‌ها
.
